Çağımızın en önemli kronik hastalığı, şeker hastalığıdır.

Bu yazımızda çocuklarda şeker hastalığı belirtileri nelerdir? başlığı altında şeker hastalığının ne olduğu, belirtileri ve tedavi edilebilir mi? sorularını cevaplandıracağız.

Şeker Hastalığı (Diyabet) Nedir?

Şeker hastalığının çocuklarda görülen tipine Tip 1, daha çok erişkinlerde görülen tipine ise Tip 2 diyabet denir. Şeker hastalığı, erişkinlerde daha sık rastlandığı için daha çok erişkinlerin hastalığı olarak bilinir ve çocuklarda şeker hastalığı olabileceği pek akla gelmez. Oysa, bebeklik döneminden itibaren hatta en çok ergenlik döneminde olmak üzere çocuklarda da şeker hastalığı görülmektedir. Çocuklarda şeker hastalığı ortalama başlangıç yaşı 8 olarak bildirilmektedir. Son yıllarda küçük çocuklarda diyabet görülme sıklığının arttığına ve diyabet görülme oranının 2-4, 6-8 ve 10-12 yaşlarında olmak üzere üç dönemde pik yaptığı gözlenmektedir. Çocuklarda görülen şeker hastalığı vakalarının tamamına yakını Tip 1 diyabet türündendir. Bu tür şeker hastalığında pankreastaki insülin yapan hücreler kalıcı olarak harap olur ve çocuklar yaşam boyu insülin kullanmak durumunda kalırlar. Bu nedenle eskiden çocuklarda görülen şeker hastalığı “İnsüline bağımlı diyabet” olarak isimlendirilmekteydi.

Tip 1 diyabet en sık görülen kronik hastalıklar arasında yer almaktadır. Dünyada sıklığı ülkelere göre değişkenlik göstermektedir. Ülkemizde ise 1996 verilerine göre her yıl otuz beş bin çocuktan biri diyabet olmaktadır. Diyabet başladıktan sonra geri dönüşü yoktur. Ömür boyu sürmektedir. Günümüzde diyabet sıklığı giderek artmakta ve süt çocukları da dahil olmak üzere her yaşta görülebilmektedir.

Ülkemizde 18 yaş altında 17-18 bin civarında diyabetli çocuk olduğu tahmin edilmektedir. Çocuklarda diyabet görece seyrek görülen bir hastalık olmasına karşın en önemli özelliği kronik (yaşam boyu süren) bir hastalık olmasından kaynaklanmaktadır. Diyabet, çocukluk çağındaki görülen kronik hastalıkların başında gelmektedir. Çocuklarda diyabetin kontrol edilmemesi sonucunda erken yaşlarda böbrek yetmezliği, görme kaybı, sinir hücrelerinde zedelenme, erken kalp/damar hastalıkları görülmektedir.

Çocuklarda Şeker Hastalığı Neden Olur?

Bu, en çok sorulan sorulardan biridir. Tip 1 diyabet, diyabete yatkınlığı olan bireylerde çevresel uyaranların tetikleyici etkileri sonucu oluşur. Çevresel tetikleyiciler olarak, viral enfeksiyonları başta sayabiliriz. Gıdalara konulan renk, koku, dayanıklılık arttırıcı katkı maddeleri, bazı tarım ve haşere ilaçları, çevresel kirlenme yapan birçok etken, ağır stres ve her türlü çevresel kirlenme sayılabilir. Çocuklarda viral enfeksiyonların etkisi tartışma götürmez. Bu kişilerin savunma hücreleri uygun koşullar olursa tetiklenir, bu duruma otoimmunite adı verilir. Tetiklenmiş hücreler, direkt olarak ve de salgıladıkları bazı kimyasal maddeler ile insülin salgılayan pankreas B hücrelerini geri dönüşümsüz olarak harap eder ve Tip 1 diyabete yol açar.

Bugün için Tip 1 diyabeti önleme gibi bir şansımız yoktur. Ancak çocuklarımızın yaşamlarının ilk yıllarında anne sütü ile beslenmesi, katkılı gıdalardan olabildiğince uzak tutulması, sağlıklı ve dengeli beslenmesinin sağlanması ve viral hastalıklar için koruyucu önlemlerin uygulanması, huzurlu psikolojik çevre yapılabilecek en yararlı korunma yöntemleri arasında yer almaktadır.

Çocuklarda Şeker Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

• Çok su içme

Çocuklarda da erişkinlerde olduğu gibi en sık görülen bulgular çok ve sık idrar yapma, çok su içme ve her zaman görülmese de iştah artmasıdır. Aileler, öncelikle çocukların her zamankinden daha çok su içmeye başladığını, yanlarında sürekli su şişesi bulundurduklarını, suya doymadıklarını, sanki yalnızca suyla beslendiklerini söylerler.

• Çok idrara çıkma

Çok idrar yapma, gün içinde çocukların dikkat çekici sıklıkta tuvalete gitmesi ile belli olur. Bu nedenle ders sırasında tuvalete gitmek için izin istemeye başlayan çocuklarda diğer bulgular araştırılmalıdır.

• Gece idrar kaçırma veya gece idrara kalkma

Daha önce gece idrar yapmak için uyanmayan çocukların, 1-2 kez idrar yapmak için uyanması ve bazen gece altını ıslatması dikkat çekicidir. Küçük çocuklarda ise anneler sık bez değiştirmeye başladıklarını fark ederler.

• Aşırı yemek yeme fakat kilo alamama, kilo kaybı

Çocuklar iştahlarının artmasına rağmen kilo kaybederler, annelerin deyimiyle süzülürler. Kız çocuklarında genital bölgede mantar enfeksiyonu olabilir ya da bebeklerde inatçı pişikler görülebilir.

• Karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma

Çocuklarda Tip-1 diyabet, insülin yetersizliği sonucu ortaya çıkar ve kan şekerinde yükselme ile seyreder. İnsülin vücudumuzda pankreas bezinden salgılanır. Kan şekerinin vücut hücreleri tarafından kullanılmasını sağlar. Besinlerle aldığımız karbonhidratlar bağırsaklarda basit şekerlere dönüştürülerek emilir ve kana karışır. Beslenme sonrası kan şekeri yükselmeye başladığında insülin salınarak şekerin vücut hücreleri tarafından kullanılması ya da depo edilmesi sağlanır. Tip 1 diyabet hastalarında ise bu işlem yapılamaz, kan şekeri yüksek kalır. Şekeri kullanmayan hücreler aç kalır ve enerji sağlamak için yağları ve proteinleri parçalar. Bunun sonucunda çocukta kilo kaybı meydana gelir. Yağların yakılması sonucu KETON adı verilen asit yapıda maddeler açığa çıkar. Ketonlar mide bulantısı ve kusmaya neden olurlar. Çocuk ayrıca ketonları atabilmek için hızlı nefes alıp vermeye başlar. Gerekli tedavi başlanmaz ise çocuk diyabet ketoasidozu denilen ağır tabloya girebilir ve koma gelişebilir.

• Halsizlik, yorgunluk, uyuma isteği

• Ağızda çürük elma kokusu

 

Şeker hastalığı, çocuklarda bir kez oluşunca yaşam boyu sürer. Yani Tip 1 diyabet iyileştirilebilen bir hastalık değildir. Bununla birlikte bu çocukların ihtiyacı olan insülin deri altına enjeksiyonla verilebilir ve bu şekilde normale yakın bir yaşam sürdürebilirler. İnsülinin yanında düzenli beslenme ve düzenli egzersiz de önemlidir. Diyabet tedavisinde temel amaç artık otomatik olarak ayarlanamayan kan şekerini çocukların kendilerinin ayarlamaları, yani bir tür artık çalışmayan pankreaslarının görevlerini kendilerinin yapmasıdır. Bunun için günde en az 4 kez kan şekerlerine bakmaları, bu ölçümleri yorumlamaları ve buna göre insülin dozlarına karar vermeleri gerekir. Diyabet tedavisine uyum gösteren çocukların yaşamı ve gelişimleri normal bir şekilde sürmektedir. Günümüzde bilgiye dayanan esnek diyabet tedavisi uygulanmaktadır ve bilinçli diyabetlilerin yaşamında önemli bir kısıtlama olmaz. Bununla birlikte diyabetli çocukların insülin ve beslenme saatleri ile belirlenen bir yaşam düzenleri vardır ve eskisi gibi şekerden zengin besinleri gelişigüzel tüketmemeleri gerekir. Belki de yaşamlarında tek kısıtlılık şekerli besinleri eskisi gibi düşünmeden yemekten vazgeçmeleridir.

Çocuklar, diyabet tanısını bu belirtiler sırasında almazlar ve tedaviye başlanmaz ise 2-4 hafta içinde halsizlik, uykuya eğilim, karın ağrıları, kusma, hızlı hızlı nefes alıp verme başlar. Vücut, hızla kaybedilen su nedeniyle ileri derecede kurumuş, kanda kullanılmayan şeker anormal biçimde artmış ve vücut gerekli enerjisini şeker yerine yağları yakarak sağlamaya çalıştığı için yağların atığı olan keton cisimleri kanda aşırı derecede birikmiştir. Çocuğun beyni, böbrekleri, kalbi ve tüm organları bu durumda tükenmişliğe sürüklenir. Bu aşamaya gelen çocukta artık dakikalar bile önem taşır ve bunun ardından gelen koma ile çocuğun kaybedilme riski çok yüksektir. Yukarıda saydığımız belirtileri taşıyan bir çocukta yaşı ne olursa olsun “Tip 1 diyabeti” aklımıza getirmeliyiz. “Çocuktur, bu yaşta diyabet olmaz” düşüncesi çok hatalıdır. Tanı için, bir idrar analizi ve kan şekerinin kontrolü gerekir. Çocuk, acilen bir sağlık kuruluşuna veya doktora götürülmelidir.

Çocuklarda Şeker Hastalığı Tedavi Edilebilir Mi?

İnsülin tedavisi çocuklara nasıl uygulanır?

Ne yazık ki insülin konusunda ailelerin çoğu zaman doğru olmayan endişe ve ön yargıları vardır. Bunların başında insülinin bağımlılık yaptığı konusu gelmektedir. Oysa, Tip 1 diyabetli çocuklarda insülinsiz diyabet tedavisi mümkün değildir. İnsülin, 1922’de ilaç olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu tarihten önce Tip 1 diyabetli çocuk ve erişkinler yaşamlarını sürdüremiyorlardı. Günümüzde insülin, Tip 1 diyabet tedavisinin olmazsa olmaz ilacıdır. İnsülin, yalnızca deri altına veya hastane koşullarında damardan enjeksiyon ile verilir. Ne yazık ki insülin; hap, şurup, sprey olarak kullanılamamaktadır. Günümüzde, diyabet tedavisinde giderek esnek beslenme planlaması tercih edilmektedir. Bu yaklaşımda diyabetlilere sağlıklı beslenme ilkeleri anlatılmakta ve besinlerdeki karbonhidrat miktarını sayarak insülin dozlarını nasıl ayarlayacağı öğretilmektedir.

Çocuklarınızla ilgili aklınızdaki tüm soruları online randevu oluşturarak çocuk doktoru Hayim Baruh’a danışabilirsiniz.

İlginizi Çekebilir: Bebeklerde ve Çocuklarda Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?